Piemonte - Wijngaard
In het noordwesten van Italië, "aan de voet van de bergen", wordt Piemonte aan drie kanten omgeven door bergen: de Alpen in het noorden - grenzend aan Zwitserland - en westen - grenzend aan Frankrijk - en de Apennijnen in het zuiden.
Een van de wijngebieden van de regio ligt ten noordoosten van Turijn, vlakbij het Lago Maggiore. De andere, het echte hart van de regio, ligt ten zuidoosten van de stad, in de provincies Asti, Alessandria en Cuneo. De grootste concentratie wijngaarden ligt in de heuvels van Langhe en Monferrato. Hier vinden we de meest gerenommeerde wijnlocaties in de regio. De oppervlakte van bepaalde gemeenten, vooral rond Barbaresco, is vrijwel geheel beplant met wijnstokken in gebogen rijen.
Hoewel hier enkele internationale druivensoorten zoals pinot noir, chardonnay en sauvignon blanc zijn aangeplant, staat de regio bekend om zijn rode wijnen gemaakt van druivensoorten als nebbiolo, barbera en dolcetto, en om witte wijnen uit cortese, arneis en moscato.
Korte geschiedenis van de wijnbouw in Piemonte
Piemonte heeft sinds de middeleeuwen een serieuze wijnbouwtraditie in stand gehouden. De eerste verwijzingen naar nebbiolo-wijn werden al in 1266 gedocumenteerd in het kasteel van Rivoli en in het dorp Canale in Roero in 1303. De meest gewaardeerde druivensoort van de regio werd ook benadrukt in een wetboek in het dorp La Morra in 1431, waar een boete van vijf lire werd opgelegd aan iedereen die nebbiolo-wijnstokken rooide. (Recidivisten liepen blijkbaar het risico dat hun rechterhand werd afgehakt of, in ernstigere gevallen, werd opgehangen, volgens de statuten van die tijd.)
Piemonte was lange tijd een onderdeel van het koninkrijk Savoye en de Franse invloed is nog steeds zichtbaar in de regio: denk maar aan de keuken en de wijncultuur. Piemonte speelde een sleutelrol in het Risorgimento en had een leidende rol in de hereniging van Italië in de 19e eeuw. Tijdens deze periode introduceerden figuren als Camillo Benso, graaf van Cavour, oenologische kennis en innovaties uit Frankrijk, wat met name bijdroeg aan de vooruitgang van de wijnbouwpraktijken en de verbetering van de wijnkwaliteit.
Als gevolg hiervan ontstonden Barolo en Barbaresco zoals we die nu kennen en werden in 1980 Barolo DOCG en Barbaresco DOCG afgekondigd. Na deze 2 werden 15 andere appellations verheven tot DOCG-status.
Piemonte is niet alleen een premiumregio voor stille wijnen en mousserende wijnen, maar is ook de geboorteplaats van aperitiefwijnen zoals vermout en Barolo Chinato, gemaakt van Barolo-wijn doordrenkt met kinine, kruiden en specerijen.
Piemonte richt zich op twee niveaus van aanduidingen: DOC en DOCG. In tegenstelling tot de rest van Italië staat deze regio de productie van Indicazione Geografica Tipica (IGT)-wijnen niet toe. Alleen Barolo en Barbaresco ontlenen hun naam aan lokale dorpen. De meeste andere Piemontese wijnen zijn vernoemd naar druivensoorten in combinatie met het dorp waar de druif werd aangeplant. Barbera d'Alba, Barbera del Monferrato en Moscato d'Asti zijn drie van de beroemdste voorbeelden.
Geografie en geologie van Piemonte
De bergen vormen een beschermende barrière rond Piemonte, en de subalpiene uitlopers bieden voldoende zonnige hellingen voor het planten van de meest waardevolle druivensoort uit de regio. Hoewel de zonnigste aspecten over het algemeen gereserveerd zijn voor nebbiolo, zijn bijna alle wijngaarden in Piemonte aangeplant op heuvels die in hoogte variëren van 150 tot 450 meter boven zeeniveau.
De koelere locaties zijn over het algemeen beplant met dolcetto, behalve in de heuvels ten zuidoosten van Asti, waar de koelere wijngaarden gereserveerd zijn voor moscato.
De Langhe ontleent zijn naam aan het Latijnse woord voor tong, dat treffend de lange smalle strook heuvels beschrijft waaruit deze subregio bestaat. De Langhe is aan drie zijden omgeven door rivieren. De Tanaro stroomt naar het westen en noorden en de Bormida di Spigno naar het oosten. Voor de goede orde: de pracht van de regio is beloond met de vermelding op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.
Bodems zijn over het algemeen samengesteld uit verschillende gradaties van sedimentaire klei, kalkhoudende mergel, zandsteen en zand. Die in de Langhe, maar ook in de Gavi-regio, zijn rijk aan kalksteen. In Roero zijn de bodems zandiger en minder kalkhoudend. Variaties in bodemsamenstelling, hoogte en oriëntatie, gecombineerd met het submontane landschap, dragen bij aan een reeks microklimaten in de regio.
Het land der misten
Over het geheel genomen heeft Piemonte een typisch continentaal klimaat (hoewel het Gavi-gebied in het zuidoosten enige maritieme invloeden van de Middellandse Zee ervaart). Het continentale klimaat brengt lange, hete zomers met zich mee die tot in de vroege herfst duren. Dan dalen de temperaturen snel voor een koele herfst en koude winter. De lente is ook koel en vaak regenachtig.
De regio staat bekend om de ochtendmist die door de bergen en valleien naar beneden rolt. Algemeen wordt aangenomen dat de Nebbiolo-druivensoort zijn naam dankt aan "la nebbia", het Italiaanse woord voor mist. In de Langhe helpt mist het rijpingsseizoen van de Nebbiolo te verlengen, waardoor aromatische wijnen worden geproduceerd, rijk aan zuurgraad, alcohol en tannines, met een uitstekend rijpingspotentieel.
Piemonte in de moderne tijd
De regio blijft premium wijnen van Nebbiolo produceren. Hoewel verzamelwijnen populair blijven, is er een groeiende belangstelling voor goedkopere wijnen op basis van Nebbiolo, zoals Langhe nebbiolo, en voor regionale witte wijnen, zoals gavi, arneis en erbaluce, gemaakt van inheemse witte druivensoorten.
Sommige producenten uit Piemonte boeken ook vooruitgang met internationale variëteiten zoals cabernet-sauvignon, pinot noir en chardonnay. De laatste twee winnen aan populariteit als mousserende wijnen in de opkomende appellatie Alta Langa. Anderen wijzen delen van hun wijngaarden toe aan meer obscure inheemse variëteiten zoals nascetta en pelaverga.
De huidige trend in de richting van biodynamische wijnen en biologische wijnbouw- en wijnbereidingspraktijken die Europa overspoelt, wordt in Piemonte op de voet gevolgd. Producenten kiezen resoluut voor meer biologische praktijken in de wijngaarden. Ze maken ook steeds meer gebruik van wijnbereidingspraktijken die tot doel hebben de typiciteit van de variëteiten te verbeteren door minder geselecteerde gisten en producten te gebruiken die ook de neiging hebben om de wijnen te standaardiseren.
Een garantie voor kwaliteit
Het laatste woord zal ik bewaren voor enkele cijfers die de uitzonderlijke kwaliteit van de regio onderstrepen.
19 van de 60 appellations in deze regio zijn gecatalogiseerd als DOCG, meer dan welke andere regio in Italië dan ook. Er zijn 41 appellations in DOC, net als in Toscane.
Van de 20 wijnregio's van Italië neemt Piemonte de 6e plaats in qua volume (4% van het geproduceerde volume), maar vertegenwoordigt 18% van de wijnexportomzet.