Toscana - Wijngaard
Van de Etrusken tot de Florentijnse handelaars
Sinds de komst van de Etrusken in een groot deel van het centrum van Italië in de 9de eeuw voor onze jaartelling, is wijn gemaakt geweest in Toscane. Toen al kon men spreken van een echte wijnindustrie. De Etrusken onderhielden hun wijngaarden, ze produceerden wijn en ze verhandelden de wijn met de Galliërs en de Zuiderlingen van het schiereiland. Als we de geschriften van de Oude Grieken mogen geloven werd de wijn van die regio heel hard gewaardeerd
De Romeinen kwamen en de Romeinen verlieten het toneel met de val van het keizerrijk. Zoals overal in Europa vulden de abdijen de plaats in die Rome had ingenomen. Onder anderen waren zij de middeleeuwse behoeders van de wijnbouw.
Met de opkomst van de handelaars en de aristocratie ontstond de deelpacht, daar mezzadria genoemd. Onder dat systeem ontfermde een pachter zich over landbouwgronden. Hij vergoedde de verpachter door hem een deel van de oogst te geven. Zoals de naam doet vermoeden, betrof het hier de helft van de oogst. De druivenoogst werd verbouwd tot wijn die aan de Florentijnse handelaars werd verkocht. De eerste geschreven bronnen van die handel dateren van 1079.
De wijnhandelaars verenigden zich in 1282 in de gilde Arte dei Vinattieri. De gilde legde een aantal strikte omgangsregels op. Het beroep kende voorspoed en in de 14de eeuw verkochten de handelaars al 300.000 hectoliter op jaarbasis. Dit komt overeen met 3 keer de huidige jaarlijkse productie van Châteauneuf-du-Pape of nog de jaarlijkse productie van Chablis.
De eerste adelbrieven
De veertiende eeuw bracht een echte doorbraak voor de regio. We moeten niet lang wachten vooraleer een aantal dorpen hun stempel gingen drukken. Montepulciano met zijn Vino Nobile (edele wijn). Francesco Datini beschrijft als eerste de wijnen van de Chianti. In die tijd was deze wijn wit. Vernaccia en Greco van San Gimignano was onbetaalbare luxe in die tijd en overtrof zelfs saffraan in waarde.
Op wijnbouwvlak werd de governo ontwikkeld. Deze techniek had tot doel om echt droge wijnen te produceren. Een deel van de oogst werd gedroogd terwijl het most de suikers omzette in alcohol. Indien de vergisting stokte voegde de wijnmaker de gedroogde druiven aan het most. Deze "gistbommen" zorgden voor de verdere vergisting van de suikers. Nu nog wordt deze techniek her en der toegepast, bijvoorbeeld om de malolactische gisting op gang te brengen.
En nu moeten we een grote sprong voorwaarts in de tijd nemen. Begin 19de eeuw erft Bettino Ricasoli van zijn familiaal landgoed. Hij reist doorheen Duitsland en Frankrijk om de wijnbouw goed te begrijpen en de kwaliteit op zijn domein te verbeteren. Zijn bevindingen lieten hem toe om 3 druivenrassen te kiezen die zich bijzonder goed aanpasten aan het Toscaanse terroir: Sangiovese, Canaiolo en Malvasia.
Noteren we ook nog de traditionele Vin Santo (heilige wijn). Deze wijn wordt gemaakt op basis van druiven die op stro gedroogd zijn en na de vinificatie gedurende 3 jaren wordt gelagerd.
Super Tuscans
Tot op vandaag staat Sangiovese kop en schouder boven het druivengewoel. En toch gingen een aantal wijnmakers een aantal Franse druivenrassen planten. De eerste super tuscan is wellicht Sassicaia, gemaakt op basis van Cabernet-Sauvignon, in 1944 geplant door Mario Incisa della Rochetta op zijn domein San Guido. Eerst bedoeld voor eigen gebruik, begon het domein de wijn te verkopen vanaf 1971.
Parallel hieraan begonnen een aantal wijnmakers van Chianti vragen te stellen bij het lastenboek van de herkomstbenaming. Onder andere mocht de wijn maximaal slechts 70% Sangiovese bevatten en moest 10% van de wijn bestaan uit sap van witte druiven. De consument volgde deze zienswijze niet die de weg leek open te gooien voor wijnen van mindere kwaliteit.
In 1971 houdt Antinori Tignanello boven de doopvont, in de stijl van Chianti zonder rekening te houden met het lastenboek. Rond de wieg van Tignanello vinden we de ouders: Sangiovese en... Cabernet-Sauvignon. De consument kon deze nieuwe wijnen wel smaken, zelfs al waren ze gedeklasseerd tot Vino di Tavola. De consument waardeerde de zoektocht naar kwaliteit, wars van de geschreven wetten waarachter mindere producenten zich leken te beschermen. En zijn de meeste Super Tuscans ook niet gemaakt op basis van Cabernet-Sauvignon en Merlot die het mooie weer maken in de beroemde Bordelese wijngaard?
De wetgever heeft zich neergelegd bij de situatie. De lastenboeken zijn aangepast geweest aan de nieuwe realiteit zodat de wijnen konden worden ingeschreven in de herkomstbenamingen. Meer zelfs: voor Sassicaia werd een specifieke herkomstbenaming gecreëerd: Bolgheri Sassicaia DOC.